Artykuły
Nr 1(8) (2015): Symbole
Chrześcijanin bez Boga. Teologia polityczna Pierre’a Bourdieu
Abstrakt
Pierre Bourdieu jest teologiem, teologiem politycznym. Jednym z najważniejszych źródeł (choć ukrytym) myśli autora Reprodukcji jest klasyczne dzieło Ernsta Kantorowicza Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej. Konstruując jedną z najbardziej wpływowych teorii społecznych XX wieku, francuski badacz czerpie pełnymi garściami z religijnych metafor i pojęć. Stanowią one nie tyle retoryczny ornament, lecz także istotę jego myśli. Należy poważnie potraktować deklarację Bourdieu, że jest uczniem Pascala, „pascalianinem” ( pascalien). Istnieje bowiem głęboka racja, że antyklerykał i ateista opowiada się za największym apologetą chrześcijaństwa. Otóż podziela on wizję Pascala z jednym ważnym zastrzeżeniem. Deus absconditus Pascala, który ma nas uwolnić od nędzy świata, zostaje zakwestionowany, a cechy Boga jako wszechmocnego stwórcy i prawodawcy przechodzą na Państwo i naukę. W ten sposób Państwo zaczyna przypominać demiurga, Boga zła. Ponieważ Bourdieu nie wierzy w religijne drogi emancypacji spod władzy Państwa, emancypacja jako taka staje pod znakiem zapytania. Francuski socjolog znajduje jednak dwie wysoce ryzykowne drogi wyjścia: wiedzę i miłość. Emancypacja rozpoczyna się od wycofania się ze świata – od zmiany samego siebie, która jest warunkiem wszystkich zmian. Przez pokorę i ascezę wiedzie droga do konwersji naukowej, poprzez praktyki antynomijne wiedzie droga miłości. Odpowiada to dwóm wersjom gnostycyzmu: ascetycznej i libertyńskiej. W końcu jednak sam Bourdieu ulega sile Państwa i paradoksalnie staje po stronie Carla Schmitta.
Bibliografia
- Böckenförde E.W. 2005–2006. Teoria polityki a teologia polityczna. Uwagi na temat ich wzajemnego stosunku, tłum. M. Kurkowska, „Teologia Polityczna”, nr 3, s. 301–309.
- Boudon R. 2003. Pour une sociologie critique, [w:] Y a-t-il encore une sociologie?, Odile Jacob, Paris, s. 123–159.
- Bourdieu P., Wacquant L. 2001. Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. A. Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
- Bourdieu P. 1984. La Dernière Instance, [w:] red. Y. David, J.-P. Morel, Le Siècle de Kafka, Centre Georges Pompidou, Paris, s. 268–270.
- Bourdieu P. 1986. Force of Law. Toward a Sociolog y of the Juridical Field, Hastings Law Journal”, nr 38, s. 814–853.
- Bourdieu P. 1988. Homo academicus, Stanford University Press, Stanford.
- Bourdieu P. 1990. In other words. Essays towards a reflexive sociology, Stanford University Press, Stanford.
- Bourdieu P. 1991. The political ontolog y of Martin Heidegger, Stanford University Press, Stanford.
- Bourdieu P. 1993. Sociology in Question, Sage, London.
- Bourdieu P. 1996. The State Nobility. Elite Schools in the Field of Power, Stanford University Press, Stanford.
- Bourdieu P. 2001. Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, tłum. A. Zawadzki, Universitas, Kraków.
- Bourdieu P. 2004a. From the King’s House to the Reason of State. A Model of the Genesis of the Bureaucratic Field, „Constellations”, nr 11, s. 16–36.
- Bourdieu P. 2004b. Męska dominacja, tłum. L. Kopciewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
- Bourdieu P. 2004c. Science of Science and Reflexivity, Polity, Cambridge.
- Bourdieu P. 2006. Medytacje pascaliańskie, tłum. K. Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa.
- Bourdieu P. 2007. Szkic teorii praktyki, poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kabylów, tłum. W. Kroker, Wydawnictwo Antyk, Kęty.
- Bourdieu, P. 2009. Rozum praktyczny. O teorii działania, tłum. J. Stryjczyk, WUJ, Kraków.
- Bourdieu P. 2013. Algerian Sketches, Polity, Cambridge.
- Bourdieu P. 2014. On the State, Polity, Cambridge.
- Bourdieu P. 2015. O społecznej naturze symboli [posłowie do Architektury gotyckiej i scholastyki Erwina Panofskiego], „Stan Rzeczy” 2015, nr 8, s. 163–185.
- Bourdieu P., De Saint-Martin M. 1982. La Sainte Famille. L’Episcopat frangais dans le champ du pouvoir, „Actes de la recherche en sciences sociales”, nr 44–45, s. 2–53.
- Brod M. 1982. Franz Kafka. Opowieść biograficzna, tłum. T. Zabłudowski, Czytelnik, Warszawa.
- Budzik S. 1997. Dramat odkupienia. Kategorie dramatyczne w teologii na przykładzie R. Girarda, H. U. von Balthasara i R. Schwagera, Biblos, Tarnów.
- Carnevali B. 2013. Girard-Bourdieu. Les origines augustiniennes d’une affinité anthropologique, wystąpienie na konferencji Girard-Bourdieu. Des affinités méconnues, 18 czerwca 2013 roku.
- Cassirer E. 2006. Mit państwa, tłum. A. Staniewska, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
- Descartes R. 1998. List do Voetiusa, tłum. J. Usakiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- Descartes R. 2001. Medytacje o pierwszej filozofii. Zarzuty uczonych mężów i odpowiedzi autora. Rozmowa z Burmanem, tłum. M. i K. Ajdukiewiczowie i inni, Wydawnictwo Antyk, Kęty.
- Dianteill E. 2003. Pierre Bourdieu and the Sociology of Religion. A Central and Peripheral Concern, „Theory and Society” 2003, nr 5–6, s. 529–549.
- Domański J. 1997. Z dawnych rozważań o marności i pogardzie świata oraz nędz y i godności człowieka, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
- Flahault F. 2013. Chers Jansénistes, un peu de sollicitude pour la difficulté d’exister, wystąpienie na konferencji Girard-Bourdieu. Des affinités méconnues, 18 czerwca 2013 roku.
- Flanagan K. 2007. Sociolog y in Theolog y. Reflexivity and Belief, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
- Gdula M. 2009. Trzy dyskursy miłosne, Oficyna Naukowa, Warszawa.
- Gierycz M. 2007. Teologia polityczna a metoda badania relacji religii i polityki w procesie integracji europejskiej, „Przegląd Europejski”, nr 2, s. 39–50.
- Girard R. 2006. Początki kultury, tłum M. Romanek, Wydawnictwo Znak, Kraków.
- Grad P. 2013. Osądzić nowoż ytność. Wokół korespondencji Hansa Blumenberga i Carla Schmitta, „Kronos”, nr 2, s. 161–169.
- Grözinger K.E. 2006. Kafka a Kabała. Pierwiastek ż ydowski w dziele i myśleniu Franza Kafki, tłum. J. Güntner, Austeria, Kraków.
- Hałas E. 2013. Międz y odrzuceniem religii a zbawianiem świata. Itineraria socjologii i postsekularnej teorii społecznej, „Stan Rzeczy”, nr 5, s. 13–29.
- Hobbes T. 1954. Lewiatan, cz yli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, tłum. Cz. Znamierowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- Jonas H. 1994. Religia gnoz y, tłum. M. Klimowicz, Wydawnictwo Platan, Kraków.
- Jussen B. 2009. The King’s Two Bodies Today, „Representations”, nr 108, s. 102–117.
- Kantorowicz E.H. 2007. Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, tłum. M. Michalski, A. Krawiec, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- Kantorowicz E.H. 2008. Kalendarium ż ycia i twórczości (przygotował Robert Pawlik), „Kronos”, nr 4, s. 49–68.
- Kołakowski L. 2001. Bóg nam nic nie jest dłużny. Krótka uwaga o religii Pascala i o duchu jansenizmu, Wydawnictwo Znak, Kraków.
- Koselleck R. 2001. Semantyka historyczna, tłum W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
- Lamont M. 1987. How to Become a Dominant French Philosopher. The Case of Jacques Derrida, „American Journal of Sociology”, nr 3, s. 584–622.
- Lane J.F. 2006. Bourdieu’s Politics. Problems and Possiblities, Routledge, London.
- Lazier B. 2013. Przezwyciężyć gnozę. Hans Jonas, Hans Blumenberg i prawomocność świata natury, tłum. R. Zawisza, „Kronos”, nr 2, s. 142–160.
- Lipszyc A. 2012. Sprawiedliwość na końcu języka. Czytanie Waltera Benjamina, Universitas, Kraków .
- Marquard O. 2001. Szczęście w nieszczęściu. Rozważania filozoficzne, tłum. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa.
- Marquard O. 1994. Od monomityczności do polimityczności, [w:] tegoż, Rozstanie z filozofią pierwsz ych zasad. Studia filozoficzne, tłum. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa.
- Metz J.B. 2000. Teologia polityczna, tłum. A. Mosurek, Wydawnictwo WAM, Kraków.
- Panofsky E. 1997. Three Essays on Style, MIT, Cambridge.
- Pascal B. 1989. Myśli, tłum. T. Żeleński, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
- Pawlik R. 2008. Dwa ciała króla. Średniowieczna metaforologia polityczna Ernsta H. Kantorowicza, „Kronos”, nr 4, s. 42–48.
- Pawlik R. 2013. Od pracy pojęcia do pracy metafory. O metaforologii Hansa Blumenberga, „Kronos”, nr 2, s. 113–124.
- Peyrefitte A. 1981. The Trouble with France, Knopf, New York.
- Rey T. 2007. Bourdieu on Religion. Imposing Faith and Legitimacy, Equinox, London.
- Rudolph K. 1995. Gnoza. Istota i historia późnoantycznej formacji religijnej, tłum. G. Sowiński, Nomos, Kraków.
- Schmitt C. 2000. Teologia polityczna i inne pisma, tłum. M. Cichocki, Wydawnictwo Znak, Kraków-Warszawa.
- Schmitt C. 2008. Lewiatan w teorii państwa Thomasa Hobbesa. Sens i niepowodzenie politycznego symbolu, tłum. M. Falkowski, Prószyński i S-ka, Warszawa.
- Schmitt C. 2014. Teologia polityczna II, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
- Scholem G. 1995. Redemption Through the Sin, [w:] tegoż, The Messianic Idea in Judaism and Other Essays on Jewish Spirituality, Schocken, New York, s. 78–141.
- Scholem G. 2006. Żydzi i Niemcy. Eseje, listy, rozmowa, tłum. A. Lipszyc, Wydawnictwo Pogranicze, Sejny.
- Sosnowska P. 2013. Teologia polityczna i nowoż ytność. Hans Blumenberg kontra Carl Schmitt, „Kronos”, nr 2, s. 170–183.
- Taubes J. 2013a. Apokalipsa i polityka. Eseje mesjańskie, tłum. Piotr Graczyk i inni, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa.
- Taubes J. 2013b. Kafka, Kronos, nr 1, s. 206–207.
- Verter B. 2003. Spiritual Capital. Theorizing Religion with Bourdieu against Bourdieu. „Sociological Theory”, nr 2, s. 150–174.
- Voegelin E. 1992. Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
- Wagner I. 2012. Geniusz cz y biznesmen? Sprzężenie karier drogą do sukcesu w nauce, „Stan Rzeczy”, nr 2, 12–76.
- Warczok T. 2010. Ład konsekrowany, ład zdenaturalizowany. O socjologii religii Pierre’a Bourdieu, [w:] Religijność i duchowość. Dawne i nowe formy, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska, Nomos, Kraków, s. 154–166.
Downloads
Download data is not yet available.