Maja Wróblewska – studentka socjologii i prawa w Kolegium MISH na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie ukończyła również kierunek artes liberales. Zajmuje się studiami miejskimi i socjologią pracy. Członkini stowarzyszenia „Miasto Jest Nasze”; współautorka opublikowanego przez organizację raportu Z deszczu pod rynek. W pułapce kryzysu mieszkaniowego (2024). Beneficjentka funduszu stypendialnego „Talenty” (2020–2025) za osiągnięcia naukowe i społeczne.
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy czas wolny pozostaje pod wpływem „długiego ramienia pracy”, czy też funkcjonuje jako bardziej niezależna sfera w życiu działkowców ROD „Waszyngtona” w Warszawie. Autorka bada, jakie wyobrażenia o czasie wolnym i zarządzaniu sobą wybrzmiewają w wypowiedziach jej rozmówców. Jaką rolę odgrywa zajmowanie się działką w ich indywidualnych projektach tożsamościowych?
Na perspektywę teoretyczną tekstu składają się socjologia czasu wolnego oraz antropologia i socjologia środowiska. Materiał empiryczny został zebrany podczas indywidualnych wywiadów pogłębionych i obserwacji terenowych.
Autorka prowadzi analizę przez pryzmat dwóch kategorii: romantycznych wizji socjonatury wśród klasy średniej oraz tożsamościowych wymiarów zajmowania się ogrodem. Argumentuje, że czas wolny działkowców odzwierciedla ich wizje dobrego życia. Opiera się na złożonym etosie, który zawiera z jednej strony pochwałę pracowitości, a z drugiej – potrzebę twórczej autoekspresji.
Bibliografia
Adorno T., Horkheimer M. 1994. Przemysł kulturalny. Oświecenie jako masowe oszczerstwo, [w:] tychże, Dialektyka oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo IFiS PAN, s. 138–189.
Angrosino M. 2010. Badania etnograficzne i obserwacyjne, tłum. M. Brzozowska-Brywczyńska, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Babbie E. 2004. Logika doboru próby, [w:] tegoż, Badania społeczne w praktyce, tłum. A. Kloskowska-Dudzińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 200–242.
Bachórz A. 2023. „Rzuciła pracę w korpo i zajęła się… gotowaniem”. Praca z jedzeniem, nieoczywiste transformacje zawodowe i poszukiwanie alternatywnej relacji ze światem, „Studia Socjologiczne”, nr 1(248), s. 59–86.
Banks M. 2009. Fit and working again? The instrumental leisure of the ‘creative class’, „Environment and Planning A: Economy and Space”, nr 41(3), s. 668–681.
Bellows A.C. 2004. 100 years of allotment gardens in Poland, „Food and Foodways”, nr 12, s. 247–276.
Bennett J. 2010. Vibrant Matter: A Political Ecolog y of Things, Duke University Press.
Benson M., Noori S. 2016. Urban allotment garden: A case for place-making, [w:] Urban Allotment Gardens in Europe, red. S. Bell, Routledge, s. 219–319.
Binkley S. 2011. Liquid consumption, [w:] Cultural Studies and Anti-Consumerism, red. S. Binkley, J. Littler, Routledge, s. 599–623.
Campbell C. 2005. The craft consumer: Culture, craft and consumption in a post-modern society, „Journal of Consumer Culture”, nr 5(1), s. 23–42.
Descola P., Palsson G., red. 1996. Nature and Society, Routledge.
Douglas M. 1996. Purity and Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo, Routledge.
Dymek D., Grzyb A., Kostrzewa A., Wlazło-Malinowska K., Mielcarek W. 2015. Koncepcja programowo-przestrzenna rozwoju Rodzinnego Ogrodu Działkowego im. Obrońców Pokoju w Warszawie, [w:] Ogród za oknem. Przyszłość ogrodów działkowych w miastach, red. B. Gawryszewska, [s.n.], s. 122–133.
Florida R.L. 2004. The Rise of the Creative Class: And How It’s Transforming Work, Leisure, Community and Everyday Life, Basic Books.
Foster R. 2016. The therapeutic spirit of neoliberalism, „Political Theory”, nr 44, s. 82–105.
Foucault M. 2011. Narodziny biopolityki [wykłady w Collège de France 1978-1979], tłum. M. Herer, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Frąckowiak-Sochańska M. 2011. Czas wolny kobiet i mężczyzn. Ilość i jakość czasu wolnego jako wymiary nierówności społecznych, [w:] Czas wolny, red. D. Mroczkowska, Wydawnictwo Difin, s. 190–210.
Frykman J., Löfgren O. 2007. Narodziny człowieka kulturalnego, tłum. G. Sokół, Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Gdula M. 2009. Natura umarła, niech żyje polityka!, [w:] B. Latour, Polityka natury, tłum. A. Czarnacka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 5–12.
Gdula M., Sadura P. 2012. Style życia jako rywalizujące uniwersalności, [w:] Style życia i porządek klasowy w Polsce, red. M. Gdula, P. Sadura, Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 15–71.
Gelber S. 1999. Hobbies: Leisure and the Culture of Work in America, Columbia University Press.
Gibson J. 1979. The theory of affordances, [w:] tegoż, The Ecological Approach to Visual Perception, Houghton Mifflin, s. 127–137.
Graeber D. 2019. Praca bez sensu: teoria, tłum. M. Denderski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Gross F. 1946. Socjalizm humanistyczny, Związek Socjalistów Polskich w Stanach Zjednoczonych.
Horolets A., Schwell A., Istenič S.P. 2023. The art of green maintenance: Future-making in urban gardening, „etnološka tribina”, nr 46(53), s. 186–210.
Inglehart R. 2010. Wartości postmaterialne oraz przejście od wartości związanych z przetrwaniem do wartości związanych z wyrażaniem własnego „ja”, [w:] Zachowania polityczne, red. R.J. Dalton, H. Klingemann, tłum. T. Płudowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 280–301.
Ingold T. 2003. Kultura i postrzeganie środowiska, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. M. Kempny, E. Nowicka, tłum. G. Pożarlik, Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 73–84.
Janus E., Szewczyk-Taranek B., Smrokowska-Reichmann A. 2022. Perceived functions of allotment gardens and their importance during the COVID-19 pandemic in Poland, „Folia Horticulturae”, nr 1(34), s. 51–36.
Kaniowska K. 1999. Opis – klucz do rozumienia kultury, „Łódzkie Studia Etnograficzne”, nr 39, s. 49–83.
Kujawska M., Sosnowska J. 2012. Przyroda w działkowcu – działkowiec w przyrodzie. Praktyki ekologiczne w przestrzeni ogrodów miejskich, [w:] dzieło-działka, red. M. Szczurek, M. Zych, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli, s. 312–336.
Kusiak J. 2017. Chaos Warszawa. Porządki przestrzenne polskiego kapitalizmu, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Lambert C. 2015. Shadow Work: The Unpaid, Unseen Jobs that Fill Your Day, Counterpoint Press.
Latour B. 2009. Polityka natury, tłum. A. Czarnacka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Luty-Michalak M. 2007. Recenzja: Phil Macnaghten, John Urry. „Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie”, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne”, nr 1, s. 90–95.
Macnaghten P., Urry J. 2005. Alternatywne przyrody: nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Malinowska E., Szumacher I. 2008. Rola ogrodów działkowych w krajobrazie lewobrzeżnej Warszawy, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, nr 22, s. 139–150.
Meissner M. 1971. The long arm of the job: A study of work and leisure, „Industrial Relations: A Journal of Economy and Society”, nr 3(10), s. 239–260.
Modrzyk A., Krajewski M. 2022. Wobec ziemi. Między alienacją a zakorzenieniem, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1(66), s. 3–23.
Plumwood V. 1993. Feminism and the Mastery of Nature, Routledge.
Ptaszycka A. 1950. Przestrzenie zielone w miastach, Ludowa Spółka Wydawnicza.
Rojek Ch. 1984. Did Marx have a theory of leisure?, „Leisure Studies”, nr 3(2), s. 163–174.
Rojek Ch. 2010. The Labour of Leisure: The Culture of Free Time, Sage.
Sadura P. 2012. Wielość w jedności: klasa średnia i jej zróżnicowanie, [w:] Style życia i porządek klasowy w Polsce, red. M. Gdula, P. Sadura, Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 163–194.
Schoneboom A. 2018. It makes you make the time: ‘Obligatory’ leisure, work intensification and allotment gardening, „Ethnography”, nr 3(19), s. 360–378.
Solier I. de. 2013. Food and the Self: Consumption, Production, and Material Culture, Bloomsbury Publishing.
Stebbins R. 1982. Serious leisure: A conceptual statement, „The Pacific Sociological Review”, nr 25, s. 251–272.
Stebbins R. 1992. Amateurs, Professionals, and Serious Leisure, McGill-Queen’s University Press.
Sulima R. 2000a. Międz y rajem a śmietnikiem. Smutek warz ywnych ogródków, [w:] tegoż, Antropologia codzienności, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 13–37.
Sulima R. 2000b. Szepty i krzyki na daczach, [w:] tegoż, Antropologia codzienności, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 119–131.
Świrek K. 2024. Klasowe walki o rekreację, „Autoportret”, nr 1(84), s. 2–8.
Taylor Ch. 1996. Etyka autentyczności, tłum. A. Pawelec, Znak.
Urry J. 2009. Socjologia mobilności, tłum. J. Stawiński, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wala K. 2012. Własność nie-własna, [w:] dzieło-działka, red. M. Szczurek, M. Zych, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli, s. 164–186.
Weber M. 2006. Dygresja. Teoria stopni i kierunków religijnego odrzucenia świata, [w:] tegoż, Socjologia religii. Dzieła zebrane. Etyka gospodarcza religii, tłum. T. Zatorski, G. Sowinski, D. Motak, Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 199–224.
Woroniecki A. 1998. Ogrody robotnicze. Odczyty popularne dla Towarzystw Polskich, [w:] Ogród polski XIX wieku. Antologia tekstów, wybór i wprow. M. Szafrańska, red. A. Michałowski i in., Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, s. 86.
Zych M. 2012a. Kilka arów, cały świat. O poznaniu ogródków działkowych, [w:] dzieło-działka, red. M. Szczurek, M. Zych, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli, s. 16–54.
Zych M. 2012b. Etnografia i działkowcy – rozmowa z Adrianną Surmak, [w:] dzieło-działka, red. M. Szczurek, M. Zych, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli, s. 120–130.
Zych M. 2024. Ogródki działkowe, jak w niedzielę, „Autoportret”, nr 1(84), s. 84–90.
