Duch kapitalizmu

Numer tematyczny czasopisma „Stan Rzeczy” pod redakcją dr. Michała Warchali (Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) i dr. Adama Rogody (Szkoła Główna Handlowa)

Termin składania abstraktów: 10 września 2024 r.

Sławna teza o relacji między etyką protestancką a „duchem kapitalizmu” była jedną z najważniejszych teoretycznych propozycji Maxa Webera, wielokrotnie później dyskutowaną i krytykowaną. W planowanym numerze „Stanu Rzeczy” chcielibyśmy przyjrzeć się bliżej zagadnieniu owego „ducha kapitalizmu”, zbadać jego związki z tym, co o kapitalizmie pisali współcześni Weberowi klasycy nauk społecznych Georg Simmel czy Werner Sombart, a wcześniej także Karol Marks. Przede wszystkim zaś zadać z różnych perspektyw pytania o ducha dzisiejszego kapitalizmu, do czego prowokują choćby wydawane w ostatnich latach po polsku prace Richarda Sennetta o „nowym kapitalizmie” czy książka Luca Boltanskiego i Ève Chiapello traktująca wprost o „nowym duchu kapitalizmu”. Czy współczesny kapitalizm w jego różnych postaciach (kapitalizm finansowy itd.) faktycznie posiada jakiegoś ducha? A jeśli tak, to co się na niego składa?

Tytułowe zagadnienie może prowadzić także do pytania, czy kapitalizm ma (miał?) narodowość. Nasuwają się tu przynajmniej dwa możliwe wymiary. Po pierwsze, w jakich społeczno-kulturowych, ekonomicznych i historycznych warunkach doszło do narodzin kapitalizmu (północne Włochy w XVI w.; Niderlandy w XVII w., Wielka Brytania w XVIII w.)? A może, jak utrzymywał Fernand Braudel, kapitalizm istniał od zawsze, ale dopiero w epoce nowożytnej zdominował i podporządkował sobie odmienne organizacje społeczne? Po drugie, w wymiarze bardziej współczesnym, pytanie można sprowadzić do odmiennych systemów instytucjonalnych regulujących porządek kapitalistyczny (gospodarkę rynkową?) na poziomie państw narodowych. W tym kontekście szczególnie interesujące wydają się badania nad nie-zachodnimi „kapitalizmami”.

Do proponowanego numeru „Stanu Rzeczy” poszukujemy zatem tekstów w następujących obszarach:

1. Klasyczna socjologia, psychologia i filozofia kapitalizmu: pytania o związki kapitalistycznej gospodarki z religią i sekularyzacją, z doświadczeniem nowoczesności, ze zmieniającą się naturą społecznych więzi – u Simmla, Webera, Tönniesa, Sombarta i innych. Z czego wynika zróżnicowanie odpowiedzi na pytanie o genezę kapitalizmu? Dlaczego pewne podejścia (np. Weberowskie) stały się tak popularne i wpływowe?
2. Czy warto w ogóle stawiać dziś pytania o ducha kapitalizmu? Czy – zgodnie poniekąd z przepowiednią Webera – dzisiejszy kapitalizm od dawna jest już tylko bezduszną machiną albo polem bezosobowych sił? Czy jakąkolwiek rolę odgrywają w nim np. elementy religijne? Czy obserwowane w wielu regionach świata trendy desekularyzacyjne mogą mieć wpływ na działanie kapitalistycznej gospodarki?
3. Kapitalizm czy kapitalizmy? Konceptualizacje kapitalizmu w różnych dyscyplinach nauk społecznych i humanistycznych (ekonomia, socjologia, filozofia kulturoznawstwo). Kapitalizm a gospodarka rynkowa. Instytucjonalna różnorodność systemów kapitalistycznych (gospodarki rynkowej?) współczesnych państw narodowych.
4. Jaka jest rola kultury w dzisiejszym kapitalizmie? O różnych kulturowych modelach kapitalizmu była mowa od dawna – warte uwagi są w tym kontekście zwłaszcza modele pozaeuropejskie (świat islamu, Azja wschodnia i południowa) Co dziś składa się na kulturowe albo duchowe uwarunkowania np. organizacji pracy, poczucia jej sensowności itd.?

/// Do 10 września 2024 r. czekamy na zgłoszenia zawierające tytuł, abstrakt o długości nieprzekraczającej 500 słów, imię i nazwisko autora, afiliację instytucjonalną oraz adres mailowy, które prosimy przesyłać na adres: redakcja@stanrzeczy.edu.pl.
/// Do 17 września 2024 r. redakcja przekaże autorom informację o akceptacji lub odrzuceniu abstraktu.
/// Do 7 stycznia 2025 r. gromadzimy artykuły o objętości nieprzekraczającej 1,5 arkusza (60 tys. znaków), zredagowane zgodnie z wymogami technicznymi czasopisma.
/// Ukazanie się numeru planowane jest w lipcu 2025 r.
Język zgłoszeń: polski, angielski