Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Artykuły

Nr 2(19) (2020): Pomniki

Narracje heroiczne w przestrzeni miejskiej : Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie oraz otaczająca go przestrzeń po roku 1990

DOI
https://doi.org/10.51196/srz.19.8
Przesłane
23 grudnia 2021
Opublikowane
01-11-2020

Abstrakt

Warszawski Grób Nieznanego Żołnierza jest miejscem, w którym w najwyraźniejszy sposób uwidacznia się polska narracja heroiczna. Od początku swojego istnienia Grób był wykorzystywany do legitymizacji władzy i bieżącej polityki. Po roku 1990 częstotliwość zmian upamiętnienia i przestrzeni wokół niego jeszcze się nasiliła. Analiza prowadzona na poziomie symbolicznym, architektonicznym i urbanistycznym pozwala na zrekonstruowanie sposobu, w jaki kreowany jest współczesny polityczny kult zmarłych, a także na odpowiedź na pytania o wątki, które w narracji heroicznej zostają uwzględnione oraz te z niej wykluczone. Wykorzystanie analizy materiałów prasowych oraz ramy teoretycznej proponowanej przez nurt memory studies pozwala na sformułowanie precyzyjnej definicji współczesnej polskiej figury bohatera narodowego. Kategoria ta w ciągu
ostatnich trzech dekad została znacząco rozszerzona: obejmuje obecnie zarówno żołnierzy, jak i cywilów, katolików i Polaków, ale jednocześnie przedstawiciele niektórych grup społecznych czy formacji wojskowych są z niej wykluczeni.

Bibliografia

  1. „Biuletyn Informacyjny” 1942, 1943.
  2. „Do Rzeczy” (https://dorzeczy.pl) 2017.
  3. „Dziennik Gazeta Prawna” (https://wiadomosci.dziennik.pl) 2017, 2019.
  4. „Fakt” (https://www.fakt.pl) 2017.
  5. „Gazeta poranna 2 grosze” 1925.
  6. „Gazeta Wyborcza” 1993–2020.
  7. „Katolicka Agencja Informacyjna” (www.ekai.pl) 2018.
  8. „Krajobraz warszawski” (http://www.architektura.um.warszawa.pl) 1994, 2004, 2005.
  9. „Metro Warszawa. Gazeta” (https://metrowarszawa.gazeta.pl) 2019.
  10. „Monitor Polski” 1925.
  11. „Nowiny” (https://nowiny24.pl) 2017.
  12. „Polonia Christiana” (https://www.pch24.pl) 2016.
  13. „Polska Agencja Prasowa” (www.pap.pl) 2016–2020.
  14. „Polska Zbrojna” 1924–1925, 1993.
  15. „Polskie Radio 24” (https://www.polskieradio24.pl) 2020.
  16. „Radio Maryja” (https://www.radiomaryja.pl) 2017.
  17. „RMF24” (https://www.rmf24.pl) 2017.
  18. „Rzeczpospolita” (www.rp.pl) 2019.
  19. „Stolica” 1989.
  20. „TokFm” (https://www.tokfm.pl) 2018, 2019.
  21. „Trybuna Ludu” 1978, 1989.
  22. „TVP Info” 2019.
  23. „wPolityce.pl” (https://wpolityce.pl) 2017.
  24. „Wprost” (www.wprost.pl) 2019.
  25. „Żołnierz Wolności” 1989.
  26. „Życie Warszawy” 1946, 2008.
  27. Centrum Myśli Jana Pawła II (https://www.centrumjp2.pl).
  28. Komitet Społeczny Budowy Pomników: śp. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz Ofiar Tragedii Smoleńskiej 2010 roku (http://www.komitetspolecznybudowypomnikow.pl).
  29. Kresy (https://kresy.pl).
  30. KS Budowy Pomników: Prezydenta L. Kaczyńskiego i Ofiar Tragedii Smoleńskiej (https://www.facebook.com/KomitetSpolecznyBudowyPomnikow).
  31. Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Rozmyślania w Blogu… (http://isakowicz.pl).
  32. Obóz Wielkiej Polski (https://owp.org.pl).
  33. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (https://www.prezydent.pl).
  34. Saski2018 (www.saski2018.pl).
  35. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (https://www.sejm.gov.pl)
  36. Urząd Gminy w Birczy (http://www.bircza.pl ).
  37. Urząd m.st. Warszawy (http://www.um.warszawa.pl)
  38. Archiwum Akt Nowych, Zespół KC PZPR, sygn. 1644, k. 144, Załącznik do protokołu nr 96 z posiedzenia Sekretariatu Biura Politycznego KC PZPR z 22 maja 1951 r.
  39. Centralne Archiwum Wojskowe, Gabinet Ministra Spraw Wojskowych, I.300.1.406, Raport w sprawie budowy pomnika Nieznanego Żołnierza w Polsce – 13.12.1922 r.; [przedruk w:] Biedrzycka et al., oprac. 2005. Grób Nieznanego Żołnierza 1925–2005: bibliografia, Ministerstwo Obrony Narodowej i Centralna Biblioteka Wojskowa.
  40. Decyzja Nr 49/MON z dnia 1 marca 2017 r. w sprawie przejęcia dziedzictwa tradycji, przyjęcia wyróżniającej nazwy i nadania imienia patrona 1. Brygadzie Obrony Terytorialnej, „Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej”, 1.03.2017, poz. 45.
  41. Informacja o działalności Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca 2004 r. – 31 grudnia 2005 r.. 2006. http://orka.sejm.gov.pl/Druki5ka.nsf/wgdruku/451/$file/451.pdf; dostęp: 12.12.2020.
  42. Interpelacja nr 4593 do prezesa Rady Ministrów w sprawie decyzji wojewody mazowieckiego o usunięciu emblematu Krzyża Grunwaldu z Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. 4.09.2000.http://orka2.sejm.gov.pl/IZ3.nsf/main/1C791CDA; dostęp: 11.12.2020.
  43. Interpelacja nr 17298 do ministra obrony narodowej w sprawie usunięcia z tablicy na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie nazwy „Bircza 1945–1946” w dniu 10 listopada 2017 r. 16.11.2017. http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=06CF7CB5; dostęp: 12.12.2020.
  44. Odpowiedź ministra spraw wewnętrznych i administracji – z upoważnienia prezesa Rady Ministrów – na interpelację nr 4593 w sprawie decyzji wojewody mazowieckiego o usunięciu emblematu Krzyża Grunwaldu z Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. 8.10.2000. http://orka2.sejm.gov.pl/IZ3.nsf/main/119C8DDB; dostęp: 11.12.2020.
  45. Pismo dot. Tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza [skan dokumentu]. 12.01.2019. https://rudy-ogon.livejournal.com/17115343.html; dostęp: 12.12.2020
  46. Bartoszewski W. 2007. Pisma wybrane t. 1: 1942–1957, oprac. A. K. Kunert, Universitas.
  47. Michalski C. 1974. Wojna warszawsko-niemiecka, Czytelnik.
  48. Sigalin J. 1986. Warszawa 1944–1980: z archiwum architekta t. 1, PIW.
  49. Borodziej W., Górny M. 2014. Nasza wojna: Imperia 1912–1916, W.A.B.
  50. Borowska J. 2020. Niezwykła historia Pałacu Saskiego, Skarpa.
  51. Brożyniak A. 2019. Napady UPA na Birczę w latach 1944−1946, [w:] Kresy. Należna prawda i pamięć – Nie zemsta. Materiały z konferencji zorganizowanej 7 lipca 2018 roku, red. K. Bąkała, W. Listowski, T. Skoczek, Wydawnictwo Muzeum Niepodległości, s. 11–58.
  52. Brukwicki J. 2013. Azyle dla większości. Warszawskie miejsca niepokornych (1982–1989), [w:] Warszawa niezłomna. Antysystemowe formy opoz ycji i oporu społecznego w stolicy (1980–1989), red. B. Noszczak, IPN, s. 365–376.
  53. Czaputowicz M. 2018. Kult Nieznanego Żołnierza. Warszawskie miejsce pamięci w latach 1925–1991. Nieopublikowana praca magisterska obroniona w Instytucie Historycznym UW (promotor prof. Jerzy Kochanowski).
  54. Czaputowicz-Głowacka M. 2020. (Nie)chciany kult. Środkowoeuropejski kult bohaterów narodowych w latach pięćdziesiątych, [w:] Od zgonu ojca narodów do śmierci orła Karpat. Księga na sześćdziesiąte urodziny Jerzego Kochanowskiego, red. W. Borodziej, M. Buko, R. Utz, Z. Zakrzewska, Scholar, s. 119–125.
  55. Dybowska M. et. al. 2019. Uż ytkowanie – praktyki społeczne na placu, „Plac Piłsudskiego jako obszar kulturowy. Projekt dyplomowy”. http://ibpp.gargulio.pl/dokumenty/Plac%20Piłsudskiego%20-%20prezentacja_ 26.05.2019.pdf; dostęp: 12.12.2020.
  56. Frydrych M. 2012. Sen o Warszawie. https://futuwawa.pl/sen_o_warszawie-project-pl-76.html?q=frydrych?m=0; dostęp: 11.12.2020.
  57. Fuchs. J. 2019. Stadtebau Und Legitimation (Europas Osten Im 20 Jahrhundert), De Gruyter Oldenbourg.
  58. Girzyński Z. 2009. Śpiący rycerz, zapominana historia „nieznanego żołnierza”. Wydawnictwo Adam Marszałek.
  59. Grochowska E. 2004. Konkursy na zagospodarowanie placu Piłsudskiego w Warszawie, „Krajobraz Warszawski”, nr 8, s. 2–15.
  60. Hübner-Wojciechowska J. 1991. Grób Nieznanego Żołnierza, Varsaviana.
  61. Janicka E. 2010. Pamięć nieprz yswojona?, „Kultura Współczesna”, nr 1(63), s. 190–201.
  62. Jaros T. 2005. Za Polskę, Stowarzyszenie Szarych Szeregów.
  63. Koselleck R. 2002. Die Transformation der politischen Totenmale im 20. Jahrhundert, „Transit”, nr 22, s. 59–86.
  64. Koselleck R. 2020. Polityczny kult zmarłych. Pomniki wojenne w dobie nowoczesności, tłum. Ł. Kołoczek, „Stan Rzeczy”, nr 2(19), s. 153-172. https://doi.org/10.51196/srz19.7.
  65. Kula M. 2002. Nośniki pamięci historycznej, DiG.
  66. Lisowski W. 1987. Sercu bliskie: polskie symbole narodowe, Grób Nieznanego Żołnierza, WSiP.
  67. Mick C. 2006. Der Kult des Unbekannten Soldaten in der Zweiten Polnischen Republik, [w:] Nationalisierung der Religion und Sakralisierung der Nation im östlichen Europa, red. M.S. Wessel, s. 181–199.
  68. Migdalski P. 2013. Bitwa pod Cidini w historiografii, [w:] Terra Incognita, t. VI, red. P. Migdalski, Seria wydawnictw Stowarzyszenia Historyczno-Kulturalnego „Terra Incognita”, s. 37–66.
  69. Mosse G.L. 1990. Fallen Soldiers. Reshaping the Memory of the World Wars, Oxford University Press.
  70. Nora P. 2009. Międz y pamięcią a historią: Les lieux de memorie, „Tytuł roboczy: Archiwum”, nr 2, s. 4–12.
  71. Opioła W. 2016. Dąbrowszczacy, [w:] tegoż, Hisz pańska wojna domowa w polskich dyskursach politycznych. Analiza publicystyki 1936–2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 238–247.
  72. Osęka P. 2007. Rytuały stalinizmu: oficjalne święta i urocz ystości rocznicowe w Polsce 1944–1956, ISP PAN, TRIO.
  73. Poleszak S. 2020. Cz y okupacyjna przeszłość sierż. Józefa Franczaka „Lalusia” miała wpływ na powojenne losy „ostatniego zbrojnego”?, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, nr 16, s. 233–277.
  74. Praczyk M. 2015. Materia pomnika: studium porównawcze na prz ykładzie monumentów w Poznaniu i Strasburgu w XIX i XX wieku, Instytut Historii UAM.
  75. Skiba C. 2004. Pomniki Nieznanego Żołnierza: świat i Polska. Przewodnik, Bellona.
  76. Stępiński Z. 1988. Siedem placów Warszawy, PWN.
  77. Strzałkowski W. 2012. Grób Nieznanego Żołnierza, Fundacja Historia i Kultura.
  78. Szarota T. 2010. Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Czytelnik.
  79. Traba R. 2000. Symbole pamięci: II wojna światowa w świadomości zbiorowej Polaków. Szkic do tematu, „Przegląd Zachodni”, s. 53–67.
  80. Wawrzyniak J. 2009. ZBOWiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949–1969, TRIO.
  81. Wnuk R. 2016. Wokół mitu „żołnierz y wyklętych”, „Przegląd Polityczny”, nr 136, s. 184–187.
  82. Wodiczko K., Kozakiewicz J. 2016. Rozbrojenie kultury. Projekt instytutu rozbrojenia kultury i zniesienia wojen im. Józefa Rotblata, https://zacheta.art.pl/pl/wystawy/jaroslaw-kozakiewicz-i-krzysztof-wodiczko-rozbrajaniekultur; dostęp: 13.12.2020.
  83. Wodiczko K. 2013. Obalanie wojen, Mocak.
  84. Wysocki W.J., red. 2000. Dzieje oręża polskiego na tablicach Grobu Nieznanego Żołnierza zapisane, Rytm.
  85. Zaremba M. 2005. Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm: nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, ISP PAN, TRIO.
  86. Zieliński F. 2005. Szata ideologiczna miasta – pomniki, [w:] Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa, red. B. Jałowiecki, A. Majer, M. S. Szczepański, Scholar, s. 219–232.
  87. Zieliński J. 2019. Plac. Warszawski plac Piłsudskiego jako zwierciadło losów i duchowej kondycji narodu, Wydawnictwo Ekbin.
  88. Ziembiński W. 1998. Walka o przetrwanie niepodległościowego ducha narodowego w „Polsce Ludowej”: część I, „Niepodległość i Pamięć”, nr 5, s. 249–292.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1 2 3 4 5 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.